Η στεφανιαία νόσος οφείλεται στην ανάπτυξη αθηρωματικής πλάκας στο εσωτερικό των τοιχωμάτων των αρτηριών της καρδιάς. Η αθηρωματική πλάκα σχηματίζεται από την χοληστερίνη, που κυκλοφορεί στο αίμα, καθώς και από υλικό που προέρχεται από το τοίχωμα της αρτηρίας. Aπό την έναρξη της ανάπτυξης αθηρωματικής πλάκας στα τοιχώματα των αρτηριών μέχρι την εμφάνιση της νόσου μεσολαβούν αρκετά έως πολλά χρόνια. Έχουμε βρει αθηρωματικές πλάκες στις αρτηρίες εικοσάχρονων, ενώ η συχνότερη ηλικία εμφάνισης εμφράγματος είναι η πέμπτη δεκαετία της ζωής.
Το σχήμα αναπαριστά τα τοιχώματα μιας φυσιολογικής αρτηρίας (αριστερά) και τον περιορισμό της ροής του αίματος από την αθηρωματική πλάκα στο τοίχωμα μια αρτηρίας (δεξιά).
Δεν γνωρίζουμε γιατί κάποιοι άνθρωποι θα εμφανίσουν αθηρωματικές πλάκες στις στεφανιαίες αρτηρίες και κάποιοι άλλοι όχι. Έχουμε εντοπίσει μια σειρά από παράγοντες που αυξάνουν τον σχετικό κίνδυνο εμφάνισης της στεφανιαίας νόσου και γι αυτό ονομάζονται προδιαθεσικοί παράγοντες ή παράγοντες κινδύνου, όπως για παράδειγμα η ύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη, υψηλών τιμών πίεσης του αίματος, υψηλών τιμών χοληστερίνης, το κάπνισμα, η καθιστική ζωή και η κληρονομικότητα που είναι και οι σημαντικότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες. Δεν μπορούμε όμως να προβλέψουμε με ακρίβεια ποιος θα νοσήσει τελικώς και, το κυριότερο, ποιος και πότε θα εμφανίσει έμφραγμα, το οποίο αποτελεί την βασική αιτία ανθρώπινων απωλειών από στεφανιαία νόσο. Φαίνεται πως η στεφανιαία νόσος παραμένει «ήσυχη» για μεγάλα χρονικά διαστήματα, αλλά έχει και περιόδους ιδιαίτερης «ενεργητικότητας». Σε περίοδο «ενεργητικότητας» η αθηρωματική πλάκα μπορεί να γίνει ιδιαίτερα επικίνδυνη, σε περίπτωση που σπάσει το τοίχωμα της και το περιεχόμενο της έρθει σε επαφή με το αίμα, οπότε δημιουργείται θρόμβος που μπορεί να φράξει την αρτηρία, σταματώντας τη ροή του αίματος.
Στην κρίσιμη αυτή κατάσταση (προεμφραγματική στηθάγχη), ο άρρωστος νοιώθει αιφνιδίως ενόχληση στο στήθος, που την περιγράφει ως «σφίξιμο», «κάψιμο» ή «βάρος» πίσω από το στέρνο και προς τα αριστερά του στήθους, με αντανάκλαση στην πλάτη ή στον αριστερό ώμο και τον αγκώνα. Ο πάσχων την ξεχωρίζει από άλλες ενοχλήσεις που μπορεί κατά καιρούς να είχε στο στήθος, όπως «βελονιές» ή «σουβλιές», γιατί είναι διαφορετική από ο,τιδήποτε έχει νοιώσει μέχρι τότε. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι το ενόχλημα δεν του επιτρέπει να κινείται ελεύθερα, αφού επιδεινώνεται ακόμα και σε ελάχιστη προσπάθεια. Ο οργανισμός αντιστέκεται στην αρχόμενη έμφραξη της αρτηρίας και υπάρχουν περιπτώσεις αυτοδιάλυσης του θρόμβου και απελευθέρωσης της ροής του αίματος. Όταν αντίθετα, η έμφραξη της αρτηρίας ολοκληρώνεται, το τμήμα της καρδιάς που αυτή τροφοδοτούσε με αίμα σταδιακά νεκρώνεται, οπότε οδηγούμαστε σε έμφραγμα μυοκαρδίου. Οι απώλειες από στεφανιαία νόσο προέρχονται στην πλειοψηφία τους από τα εμφράγματα. Σε κάθε περίπτωση, ενόχλημα στο στήθος που παρουσιάζεται για πρώτη φορά πρέπει να μας κινητοποιεί, επειδή δεν αποκλείεται να αποτελεί προοίμιο εμφράγματος.
Για περισσότερα σχετικά, δείτε το βιβλίο «ΚΑΡΔΙΑ: Έμαθες; Σώθηκες!» (Βασίλης Σπανός, Εκδόσεις Διόπτρα, Ιανουάριος 2012).