Δημοσιέυθηκε στη στήλη “Επίκαιρα και άλλα” του περιοδικού “Στους ρυθμούς της καρδιάς”, τεύχος 208, σελ. 119, Αύγουστος 2009
Από την 1η Ιουλίου ισχύει η απαγόρευση του καπνίσματος σε κλειστούς δημόσιους χώρους. Είναι μια απαγόρευση με αρκετά προβλήματα. Ένα πρόβλημα είναι πως δεν μπορεί να θεωρηθεί καθολική, εξ’ αιτίας των «ναι μεν αλλά» και των «εφ’ όσον» που συνοδεύουν το νόμο, τα γνωστά σε όλους μας «παραθυράκια». Η κοινή μας εμπειρία αποδεικνύει ότι από τα «παραθυράκια» στην χώρα μας συνήθως χωρούν και υπερωκεάνεια. Ένα δεύτερο και σημαντικότερο πρόβλημα είναι η ανυπαρξία μηχανισμών ελέγχου της εφαρμογής του νόμου. Φαίνεται πως ο νόμος αφέθηκε στον πατριωτισμό των Ελλήνων, αλλά για την τόνωση του πατριωτισμού μας προς την κατεύθυνση σεβασμού των χώρων ελεύθερων από καπνό δεν βλέπουμε γύρω μας κάποια εκστρατεία ενημέρωσης και πειθούς. Το μόνο που βλέπουμε είναι ομάδες που διεκδικούν την ελαστικότερη εφαρμογή του ήδη κουτσουρεμένου νομικού πλαισίου για να υποστηρίξουν τα συμφέροντα του κλάδου τους, όπως εκείνοι τουλάχιστον τα αντιλαμβάνονται. Σημειωτέον δε, πως κάποιες επαγγελματικές ομάδες παραδοσιακά συναλλάσονται από προνομιακή θέση με το κράτος συγκρινόμενες με τον απλό πολίτη ή με ένα ίδρυμα όπως το ΕΛ.Ι.ΚΑΡ.
Η κριτική δεν γίνεται επειδή αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά επειδή διαγράφεται δυστυχώς η πιθανότητα ό,τι τελικά εφαρμοστεί να μην έχει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Στην συγκεκριμένη νομοθετική ρύθμιση «δεν ανακαλύπτουμε την Αμερική» (παρόλο που τους «χαζοαμερικάνους» ανακάλυψαν οι «κουτόφραγκοι» και αναγκαστικά και εμείς), οπότε θα μπορούσαμε απλώς να μεταφέρουμε την επιτυχημένη εμπειρία από άλλες ευρωπαικές χώρες. Αν εφαρμόσουμε τα μέτρα όπως στη Σκωτία, την Ιρλανδία ή την Ιταλία, δικαιούμαστε να αναμένουμε αντίστοιχα ευεργετικά αποτελέσματα για την δημόσια υγεία Οι μηχανισμοί επιβολής του νόμου ήταν ενεργοί στις χώρες που εφαρμόστηκαν μέτρα απελευθέρωσης των δημόσιων χώρων από το κάπνισμα, παρόλο που οι πολίτες τους δεν συνηθίζουν να παραβαίνουν τους νόμους, ένα σημείο όπου εμείς μάλλον υστερούμε των υπολοίπων Ευρωπαίων για πολιτισμικούς λόγους διαμορφωμένους ιστορικά, που δεν είναι της παρούσης. Θα περίμενε λοιπόν κανείς αν αυτοσχεδιάζαμε να οδηγούμασταν σε αποκλεισμό κάθε είδους εξαίρεσης ώστε να αποφύγουμε τα «παραθυράκια», όπως επίσης σε θέσπιση σοβαρότερων ακόμα μηχανισμών ελέγχου, ώστε να αποτρέψουμε την παραβατικότητα. Δυστυχώς οι επιλογές της πολιτείας ακολούθησαν την αντίθετη κατεύθυνση.
Ο πατριωτισμός των Ελλήνων λειτουργεί – Το καλοκαίρι να ναι καλά!
Προσωπικώς έχω εντυπωσιαστεί από την απόφαση της μεγάλης πλειοψηφίας των συμπολιτών μας Αθηναίων να εφαρμόσουν ένα νόμο που η πολιτεία άφησε «στον αυτόματο πιλότο». Μιλάω για την Αθήνα γιατί σε αυτήν τη πόλη ζω και κυκλοφορώ και βλέπω μεγάλες αλλαγές περπατώντας την. Για πρώτη φορά αντικρίζω ανθρώπους που καπνίζουν στα πεζοδρόμια έξω από κτήρια. Ρωτώντας μαθαίνεις πως με την εφαρμογή του νόμου καταργήθηκε το άτυπο καπνιστήριο στον χώρο εργασίας. Κάποιοι εκφράζουν και σχόλια του τύπου «καλύτερα έτσι» ή «θα με βοηθήσει να το κόψω και να απαλλαγώ».
Φαίνεται πως ένα μέρος του κενού από την ανυπαρξία μηχανισμού εφαρμογής καλύφθηκε από ιδιωτικές επιχειρήσεις με πλαίσιο λειτουργίας, αλλά το μεγαλύτερο μέρος κάλυψε όντως ο πατριωτισμός των ελλήνων και κυρίως των ελλήνων καπνιστών. Ίσως είμαστε αρκετά ώριμοι, ώστε να καταφέρουμε να εφαρμόσουμε κανόνες που εμάς τελικά ωφελούν, ανεξάρτητα από την ανυπαρξία κράτους που θα έπρεπε να φροντίζει την τήρηση του συμφωνημένου πλαισίου!
Υπάρχει βέβαια και ο αντίλογος, που συνοψίζεται στη φράση «κάθε θαύμα τρεις ημέρες». Η καλή διάθεση βεβαίως και υπάρχει από την πλειοψηφία των καπνιστών, αλλά εκφράζεται βοηθούντος του καλοκαιριού. Ο καπνιστής που σήμερα βρίσκεται στο πεζοδρόμιο δεν θα έχει την ίδια ευκολία τον χειμώνα και θα πρέπει να συνεχίσει να δυσκολεύεται τη στιγμή που κάποιοι άλλοι πιθανά θα καπνίζουν σε κλειστό χώρο. Έτσι κι αλοιώς ποιος θα εμποδίσει όσους παρανομήσουν;
Ζητούνται «χαφιέδες»!
Τελικά δεν υπάρχει αλλαγή συμπεριφοράς που να εφαρμοστεί από όλους εάν δεν υπάρξει μηχανισμός ελέγχου και αντίτιμο για την παραβατικότητα. Σε έρευνα του ραδιοσταθμού Σκάι που μεταδόθηκε την 29η Ιουνίου (πρωινή ζώνη, Άρης Πορτοσάλτε) το Υπουργείο Υγείας υπέδειξε τις Δημοτικές αστυνομίες ως τις πλέον κατάλληλες για τον έλεγχο εφαρμογής του νόμου. Η δημοσιογράφος ρώτησε στη συνέχεια υπεύθυνους από τρεις μεγάλους δήμους αν όντως η Δημοτική αστυνομία θα εφαρμόσει τον επικείμενο νόμο στους δημόσιους χώρους στα όρια του δήμου τους. Ο υπεύθυνος του Δήμου Αθηναίων απάντησε πως «δεν ήρθε σχετική εντολή», ενός περιφερικού δήμου ότι «έλεγχοι θα γίνουν, αφού περάσει ένα διάστημα προσαρμογής», ενώ ο αντιδήμαρχος ενός άλλου μεγάλου περιφερικού δήμου της Αττικής απάντησε: «Μα χαφιέδες είμαστε εμείς να πηγαίνουμε να βλέπουμε ποιος καπνίζει;»!
Σε προηγούμενο τεύχος γράφαμε πως αν καταφέρουμε να εφαρμόσουμε το νόμο όπως στις ευρωπαικές χώρες που προηγήθηκαν, αναμένουμε να αποφύγουμε ένα στα έξι περίπου εμφράγματα και εγκεφαλικά επεισόδια. Η αναμενόμενη επίπτωση στην Ελλάδα θα είναι 3.000 λιγότερα εμφράγματα και άλλα τόσα λιγότερα εγκεφαλικά ετησίως, με αποτέλεσμα να γλυτώνουμε 1.500 απώλειες ανθρώπινων ζωών και βέβαια πάμπολες αναπηρίες.
Αρχίζω να βλέπω «χαφιέδες»…
Δεν θα είναι η πολιτική ηγεσία που φέρνει ένα νόμο χωρίς μηχανισμό στήριξης. Δεν θα είναι οι δημοτικές αστυνομίες στις οποίες αυτή η ηγεσία «πετάει το μπαλάκι» μην έχοντας άλλην οδό διαφυγής.
Θα είναι οι ασθενείς που θα νοσήσουν από έμφραγμα και εγκεφαλικό τον επόμενο χειμώνα και θα μείνουν με κάποιας μορφής αναπηρία. Θα είναι οι συγγενείς ανθρώπων που θα χαθούν από έμφραγμα ή εγκεφαλικό. Θα είναι νέοι άνθρωποι που θα ενημερωθούν από το διαδίκτυο για τον φόρο αίματος που πληρώνει ετησίως η χώρα μας επειδή δεν καταφέρνει να εφαρμόσει διατάξεις που εφαρμόζονται στην υπόλοιπη Ευρωπαική Ένωση.
Οι «χαφιέδες» θα καρφώσουν ένα κράτος αφερέγγυο απέναντι στους νόμους, την εφαρμογή των οποίων υποτίθεται ότι εγγυάται και κάθε ανευθυνουπεύθυνο που εκ θέσεως θα έπρεπε να φροντίζει για την εφαρμογή του συγκεκριμένου νομικού πλαισίου. Θα θέσουν όλους τους ενεχόμενους ενώπιον των ευθυνών τους.
Η εφαρμογή αυτού του νόμου επαφίεται πράγματι στον πατριωτισμό των Ελλήνων. Αναζητούνται Έλληνες πατριώτες-«χαφιέδες»!