Κείμενο ενημέρωσης του ασθενούς από τους Ευρωπαίους καρδιολόγους και καρδιοχειρουργούς
Το κείμενο που ακολουθεί έχει προταθεί από κοινού από την Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία (European Society of Cardiology) και την Ευρωπαϊκή Ένωση Καρδιοχειρουργικής (European Association of Cardiothoracic Surgery),με σκοπό την ενημέρωση ασθενών που υποβάλλονται σε προγραμματισμένη στεφανιογραφία στα πλαίσια σταθερής στηθάγχης. Είναι δυνατή η πρόσβαση στο πρωτότυπο κείμενο στον ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας.
Αγαπητή Κυρία/Αγαπητέ Κύριε
Σας έχει συσταθεί να υποβληθείτε σε στεφανιογραφία. Η εξέταση αυτή παρέχει ακτινογραφικές εικόνες των στεφανιαίων αρτηριών, δηλαδή των αγγείων που τροφοδοτούν με αίμα την καρδιά. Η στεφανιογραφία αναδεικνύει ενδεχόμενη ύπαρξη στεφανιαίας νόσου (ΣΝ), μιας κατάστασης που καταλήγει σε στένωση ή έμφραξη των στεφανιαίων αρτηριών. Τα αποτελέσματα της εξέτασης θα βοηθήσουν τον ιατρό σας να καθορίσει την άριστη θεραπεία στην περίπτωση σας.
Σας παρακαλούμε να διαβάσετε προσεκτικά την ενημέρωση που ακολουθεί και να συζητήσετε σχετικά με τον ιατρό σας και την οικογένεια σας ή άλλα πρόσωπα που νοιώθετε πολύ έμπιστα σας. Μην διστάσετε να ζητήσετε περισσότερες πληροφορίες και εξηγήσεις όπου αυτό χρειάζεται. Ο ιατρός που σας πρότεινε να υποβληθείτε σε στεφανιογραφία θα σας παρέχει τις επιπλέον πληροφορίες που χρειάζεστε. Πρέπει να γνωρίζετε πως με την ολοκλήρωση της στεφανιογραφίας δεν υπάρχει πίεση χρόνου στην λήψη απόφασης σχετικά με την θεραπεία σας. Ο σύντομος σχολιασμός που ακολουθεί προσπαθεί να σας εφοδιάσει με πληροφορίες απαραίτητες ώστε να πάρετε μία απόφαση έχοντας γνώση των εναλλακτικών θεραπευτικών επιλογών. Η ενημέρωση σας αυτή κρίνεται εξ’ ίσου σημαντική με την παράλληλη ενημέρωση από τον ιατρό σας σχετικά με την φύση της εξέτασης και τους ενδεχόμενους κινδύνους.
Σημαντικά στοιχεία για τη Στεφανιαία Νόσο (ΣΝ)
Οι στεφανιαίες αρτηρίες αποτελούν μία διακλάδωση αρτηριών που δίνουν αίμα στην ίδια την καρδιά, η οποία πρακτικά είναι ένας μυς που στέλνει αίμα και οξυγόνο σε όλο το σώμα. Μία νόσος γνωστή ως «αθηροσκλήρωση» προσβάλλει το τοίχωμα των στεφανιαίων αρτηριών, οπότε οι φυσιολογικές μαλακές εσωτερικές τους επιφάνειες γίνονται ανώμαλες και παχύνονται επειδή καλύπτονται από μία ογκώδη πλάκα. Ως αποτέλεσμα μπορεί σε ορισμένες περιοχές να παρεμποδίζεται η ελεύθερη ροή του αίματος. Η σημαντική μείωση της παροχής αίματος στην καρδιά προκαλεί ισχαιμικό καρδιακό πόνο (στηθάγχη), ενώ ενδεχόμενη απότομη διακοπή της ροής αίματος σε μέρος της καρδιάς μπορεί να οδηγήσει σε στεφανιαίο επεισόδιο και έμφραγμα. Το έμφραγμα εμπεριέχει θανάσιμο κίνδυνο, κατά την ώρα που συμβαίνει και αμέσως μετά, ενώ παράλληλα μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση της καρδιακής λειτουργίας, οπότε περιορίζονται μακροχρόνια οι σωματικές δραστηριότητες και τελικά μειώνεται και ο χρόνος ζωής του ασθενούς.
Η διάγνωση της ΣΝ με στεφανιογραφία χρησιμοποιείται για την επιλογή της θεραπείας που θα μειώσει τον κίνδυνο θανάτου και εμφράγματος, διατηρώντας την καρδιακή λειτουργία φυσιολογική και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των ασθενών, ανακουφίζοντας τους από την στηθάγχη.
Ο καρδιακός καθετηριασμός και η στεφανιογραφία γίνονται στο Αιμοδυναμικό εργαστήριο, όπου επικρατούν συνθήκες αντισηψίας. Αφού προηγηθεί τοπική αναισθησία του δέρματος, ένας λεπτός και ευλύγιστος σωλήνας, που ονομάζεται καθετήρας, εισάγεται στην βουβωνική περιοχή ή τον καρπό και στη συνέχεια προωθείται έως την καρδιά. Ειδική σκιαγραφική ουσία χορηγείται στις στεφανιαίες αρτηρίες διαμέσου του καθετήρα, ώστε να είναι ορατές στις ακτίνες Χ. Η αγγειοπλαστική των στεφανιαίων αρτηριών μπορεί να πραγματοποιηθεί αμέσως μετά την ολοκλήρωση της στεφανιογραφίας σε μερικές περιπτώσεις ασθενών.
Πως αντιμετωπίζεται η ΣΝ;
Οι ιατροί θα σας προτείνουν μία από τις ακόλουθες τρεις εναλλακτικές θεραπείες, ανάλογα με την σοβαρότητα και την εντόπιση της ΣΝ στην περίπτωση σας. Οποιαδήποτε θεραπεία προταθεί θεωρείται συμπληρωματική στην ριζική μεταβολή τρόπου ζωής, που πρέπει εσείς να υιοθετήσετε, όπως η εφαρμογή υγιεινής διατροφής, η τακτική άσκηση και η αποφυγή του καπνίσματος.
1. Φαρμακευτική αγωγή
Φαρμακευτική αγωγή σημαίνει την υποχρέωση σας να παίρνετε φάρμακα όπως ακριβώς σας υποδεικνύεται, συχνά εφ’ όρου ζωής, ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση σας παρά την παρουσία βλαμμένων αρτηριών. Υπάρχει επαρκής επιβεβαίωση πως η σωστή φαρμακευτική αγωγή προστατεύει από την εμφάνιση μειζόνων συμβαμάτων (θάνατος και έμφραγμα) και σας επιτρέπει να έχετε αποδεκτή ποιότητα ζωής, ανάλογη με την ηλικία σας. Η φαρμακευτική αγωγή, πάντοτε σε συνδυασμό με την αλλαγή τρόπου ζωής, ίσως είναι αρκετή για την μακροχρόνια αντιμετώπιση της κατάστασης σας, παρόλο που μπορεί να χρειαστεί να υποβληθείτε σε αγγειοπλαστική ή χειρουργική επέμβαση κάποια στιγμή στο μέλλον, ανάλογα με την ανταπόκριση σας στα φάρμακα ή ενδεχόμενη επιδείνωση της κατάστασης σας.
2. Διαδερμική ενδοστεφανιαία επέμβαση (αγγειοπλαστική)
Η αγγειοπλαστική χρησιμοποιείται για την διεύρυνση του αυλού μιας στενωμένης αρτηρίας ή την διάνοιξη μιας ολικά φραγμένης αρτηρίας. Η αγγειοπλαστική με stent (η συχνότερη σχετική επέμβαση) επιτυγχάνεται με την εισαγωγή ενός μεταλλικού ελάσματος σε μορφή σωλήνα (stent), το οποίο παραμένει στο τοίχωμα της στεφανιαίας αρτηρίας, διατηρώντας την ανοικτή. Ένα ή περισσότερα stent μπορεί να είναι απαραίτητα για την αντιμετώπιση της περίπτωσης σας.
Η επέμβαση γίνεται μέσω μιας μικρής οπής (2-3 χιλιοστών) στη βουβωνική χώρα, τον καρπό ή τον αγκώνα. Όπως και η στεφανιογραφία, η αγγειοπλαστική γίνεται συνήθως με τοπική αναισθησία και θα παραμείνετε απολύτως «ξύπνιος» ή κάτω από την επήρεια ελαφρού ηρεμιστικού. Η αγγειοπλαστική μπορεί να διαρκέσει από 15 λεπτά στην απλούστερη περίπτωση έως 2 ή 3 ώρες σε πολύπλοκες περιπτώσεις. Μετά από μία αγγειοπλαστική χωρίς επιπλοκές η παραμονή σας στο νοσοκομείο κυμαίνεται από 24 έως 48 ώρες.
Αγγειοπλαστική: ένας καθετήρας με μπαλόνι τοποθετείται στο σημείο της στένωσης και χάρις στην διάταση του μπαλονιού η πλάκα συμπιέζεται στο αρτηριακό τοίχωμα, οπότε ο καθετήρας αποσύρεται. Ένας δεύτερος καθετήρας, το μπαλόνι του οποίου μεταφέρει ένα μεταλλικό έλασμα (stent), τοποθετείται στο σημείο και το stent ανοίγει με την διάταση του μπαλονιού και εναποτίθεται στο τοίχωμα της αρτηρίας, όπου και παραμένει μετά την απόσυρση του καθετήρα.
3. Εγχείρηση στεφανιαίας παράκαμψης (μπαϊπάς)
Το μπαϊπάς είναι ένα σοβαρό χειρουργείο υπό γενική αναισθησία που γίνεται με διάνοιξη του θώρακα. Κατά την διάρκεια του χειρουργείου μπορεί να σταματήσει η λειτουργία της καρδιάς, οπότε ο ασθενής υποστηρίζεται από μηχάνημα για την λειτουργία της καρδιάς και των πνευμόνων (παράκαμψη καρδιάς/πνευμόνων), ώστε να μπορέσει ο χειρουργός να τοποθετήσει τα μοσχεύματα. Εναλλακτικά η χειρουργική επέμβαση μπορεί να γίνει σε πάλλουσα καρδιά χωρίς την παράκαμψη καρδιάς και πνευμόνων.
Το μπαϊπάς συνίσταται στην χρησιμοποίηση ενός επιπλέον αγγείου που παρακάμπτει το στενωμένο τμήμα της στεφανιαίας αρτηρίας παρέχοντας αίμα στην καρδιά. Τα καλύτερα αγγεία που χρησιμοποιούνται για παράκαμψη είναι οι μαστικές αρτηρίες από το εσωτερικό τοίχωμα του θώρακα και οι χειρουργοί χρησιμοποιούν επίσης συχνά φλέβες από το πόδι και αρτηρίες από τον καρπό.
Συνολικά το χειρουργείο διαρκεί 3 με 5 ώρες. Σε ανεπίπλεκτο μπαϊπάς ο ασθενής νοσηλεύεται από 7 έως 12 ημέρες. Συνεχίζεται το πρόγραμμα αποκατάστασης και μετά από 4-6 εβδομάδες ο ασθενής επανέρχεται στις συνήθεις δραστηριότητες του.
Αγγειοπλαστική: πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα
Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της αγγειοπλαστικής σχετίζονται με την μικρότερη επιβάρυνση του ασθενούς συγκριτικά με το μπαϊπάς. Η αγγειοπλαστική προκαλεί μικρότερη ενόχληση και συνοδεύεται από σύντομη νοσηλεία, επιτρέποντας πιο γρήγορη επιστροφή του ασθενούς στις καθημερινές του δραστηριότητες.
Η αρνητική πλευρά της αγγειοπλαστικής είναι η ημιτελής δυνατότητα της να διατηρεί διάπλατα ανοιχτή τη στεφανιαία αρτηρία μακροχρόνια. Ένα χρόνο μετά την αγγειοπλαστική και εφ’ όσον χρησιμοποιήθηκε stent, υπάρχει έως και 10% (1 στις 10) πιθανότητα να χρειαστεί επανάληψη της αγγειοπλαστικής, εξ’ αιτίας μερικής στένωσης του stent. Η αγγειοπλαστική μπορεί να επαναληφθεί πολλές φορές, αλλά χρειάζεται στεφανιογραφία κάθε φορά. Επίσης χρειάζεται ειδική φαρμακευτική αγωγή για ένα χρόνο ή περισσότερο μετά από κάθε αγγειοπλαστική με stent, ώστε να αυξηθεί η ρευστότητα του αίματος και να αποφευχθεί η δημιουργία θρόμβου. Η αγωγή αυτή μπορεί να έχει αλληλεπίδραση με άλλες επεμβάσεις που τυχόν θα χρειαστεί να γίνουν και συνοδεύεται από έναν μικρό κίνδυνο επιφανειακής ή εσωτερικής αιμορραγίας.
Γενικά, η αγγειοπλαστική είναι πιο κατάλληλη μέθοδος σε λιγότερο βαριές περιπτώσεις, νέα στεφανιογραφία και τοποθέτηση stent χρειάζεται σε 10% έως και 20% των ασθενών στα πρώτα 2 χρόνια, ενώ δεν αποκλείεται αργότερα να χρειαστεί χειρουργική επαναιμάτωση (μπαϊπάς).
Μπαϊπάς: πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα
Το σημαντικότερο πλεονέκτημα του μπαϊπάς συγκριτικά με την αγγειοπλαστική είναι η μακροχρόνια αποτελεσματικότητα του στην αντιμετώπιση της στηθάγχης. Μπορεί να οδηγήσει σε μακρύτερη διάρκεια ζωής σε ειδικές κατηγορίες ασθενών, όπως σε πολύ σοβαρή στεφανιαία νόσο, διαβητικούς ασθενείς, ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια ή ασθενείς με προηγούμενα εμφράγματα που οδήγησαν σε αποδυναμωμένη καρδιά.
Ο κίνδυνος θανάτου, εμφράγματος, εγκεφαλικού επεισοδίου ή άλλης σοβαρής επιπλοκής κατά την διάρκεια της νοσηλείας μπορεί να υπολογιστεί με έγκυρα εργαλεία και θα πρέπει να σας την εξηγήσει με σαφήνεια ο χειρουργός σας. Ο τραυματισμός που επιφέρει η διάνοιξη του στέρνου καθώς και η επούλωση άλλων ουλών είναι οι πλέον δυσάρεστες πλευρές του μπαϊπάς.
Γενικά το μπαϊπάς είναι πιο κατάλληλο για τις περισσότερο σοβαρές περιπτώσεις ΣΝ. Είναι πιο επεμβατική μέθοδος από την αγγειοπλαστική, αλλά προσφέρει θεραπεία σε μία χρονική στιγμή, η οποία ίσως λύσει το πρόβλημα σας μακροχρόνια. Μερικά χειρουργικά μοσχεύματα ίσως στενέψουν ή φράξουν στον πρώτο χρόνο μετά την επέμβαση και η δυνατότητα τους να παραμένουν ανοιχτά μεταβάλλεται ανάλογα με το υλικό που κάθε φορά χρησιμοποιείται. Ενώ ένα αρτηριακό μόσχευμα στην αριστερή στεφανιαία αρτηρία παραμένει ανοικτό σε περίπου 90% (9 στις 10) των περιπτώσεων σε έλεγχο μετά από 10 χρόνια, το 50% (5 στα 10) των φλεβικών μοσχευμάτων μπορεί να είναι κλειστά μετά από 5 χρόνια, οπότε χρειάζεται να γίνει αγγειοπλαστική ή ακόμα και, σε σπάνιες περιπτώσεις, δεύτερη χειρουργική επέμβαση.
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως είναι απαραίτητο να ακολουθήσετε φαρμακευτική αγωγή τόσο μετά από μια αγγειοπλαστική όσο και μετά από το μπαϊπάς και πως θα πρέπει να ακολουθείτε ένα υγιεινό τρόπο ζωής.
Τελειώνοντας σας παρακαλούμε να θυμάστε πως είναι σκόπιμο να πάρετε την απόφαση σας αφού λάβετε υπ’ όψιν κάθε σχετική πληροφορία. Σήμερα, καθώς σκέφτεστε σχετικά με το νόημα της ζωής, της υγείας και της αρρώστιας, σας παρακαλούμε να λάβετε υπ’ όψιν σας ότι:
- Στην ιατρική υπάρχουν επιλογές που μπορεί να αποδειχθούν πιο κατάλληλες από άλλες, αλλά πολύ συχνά διαφορετικές επιλογές μπορούν να εφαρμοστούν στην ίδια κατάσταση. Απόλυτες και αδιαμφισβήτητες ενδείξεις για φαρμακευτική αγωγή, αγγειοπλαστική ή μπαϊπάς είναι σπάνιες, αλλά μπορεί αυτή να είναι η δική σας περίπτωση, οπότε ίσως ο ιατρός σας να μην σας δώσει την δυνατότητα να επιλέξετε.
- Οποιαδήποτε σύσταση σας προταθεί από τον ιατρό σας βασίζεται στην πρόθεση του να σας προσφέρει την άριστη αντιμετώπιση για την δική σας ιδιαίτερη περίπτωση, χωρίς οιονδήποτε υπολογισμό αλλότριων συμφερόντων. Σκεφτείτε πριν αποφασίσετε, αφού η περίπτωση σας δεν είναι επείγουσα.
- Οι πιθανότητες επιτυχίας και ενδεχόμενων επιπλοκών υποστηρίζονται από εκτεταμένη γνώση και εμπειρία, η οποία προέρχεται από την έρευνα και την κλινική πρακτική των τελευταίων 40 ετών και περισσότερο. Οι επιλογές που σας προτείνονται αφορούν σε καθιερωμένες θεραπευτικές μεθόδους. Αν σας προταθεί οιαδήποτε μορφή θεραπείας, που εφαρμόζεται σε πειραματική βάση, αυτό θα σας εξηγηθεί ειδικά και με κατάλληλο τρόπο.
- Σε αυτό το νοσοκομείο και οι δύο εναλλακτικές θεραπείες, αγγειοπλαστική και χειρουργική αντιμετώπιση, είναι διαθέσιμες.